آتش سوزی بندر شهید رجایی متاسفانه امروز شنبه ۶ اردیبهشت انفجار مهیبی در حوالی ساعت ۱۲ و ۳۰ دقیقه ظهر در محوطه کانتینری اسکله شهید رجایی بندرعباس بوقوع پیوست.متعاقب این انفجار آتش سوزی گسنرده با دامنه وسیعی از دود و آلودگی های زیست محیطی منطقه را فرا گرفت.

آنچه رخ داد بدور از اینکه علت اصلی آن و مواد منفجر شده و گازهای حاصله چه بوده است، بدون شک در اثر بی مبالاتی و عدم دقت کافی در حفظ و مدیریت مواد موجود و در دست (handeling)  در انبارها یا در منطقه دیپو شده می بایستی رخ داده باشد.  

بارها در طول سالیان همواره شاهد چنین رخدادهایی در کارخانجات تولیدی اینگونه صنایع و بخصوص انبارها و مخازن ذخیره مواد قابل اشتعال بوده ایم که تنها نتیجه حاصله بعد از مطالعات دقیق این آتش سوزی ها عموما شاهد این بوده ایم که عدم رعایت دستورالعمل های لازمه و یا ضعف در جایگزینی قطعات مستهلک شده می باشد. در یک کلام عدم دقت در تعمیرات و نگهداری و یا استفاده از قطعات جایگزین نامناسب و همچنین عدم رعایت درست در حفظ و نگهداری مواد خاص می باشد. خطاهای انسانی هم دخیل ولیکن در حد بسیار کم در چنین وقعایه ای موثر بوده اند.

آنچه رخداد متاسفانه رخ داد و گذشت در حال حاضر به چند موضوع مهم می بایستی توجه داشت: کاهش ریسک منطقه, کاهش ریسک مردم در منطقه, توجه به آلودگی های سمی منطقه تحت تاثیر، بهداشت منطقه و ایزوله کردن کامل منطقه، کنترل آب و مواد غذایی منطقه،  دقت و توجه به جریان محتمل باد های محلی و تخلیه احتمالی زیر دست،  اطلاع رسانی مستمر در منطقه، و مواردی از این قبیل.

نکته مهم دیگر در سوانحی با این وسعت در مناطق قابل اشتعال که می باید دانست این است که هر تلاشی برای اطفا حریق عملا بی فایده خواهد بود و تنها باید دور و بر منطقه آتش گرفته را تهی نمود تا مواد بصورت کامل سوخته و کم کم در مراحل نهایی نسبت به اطفا آن عمل نمود. باید دانست که به خطر انداختن جان آتش نشان ها در این مرحله کار درست و سودمندی نمی باشد.

و در نهایت امید که در ذخیره سازی مواد مختلف برنامه ای تعریف شده داشته باشیم و هر چیزی را در هر جایی انبار نکنیم. در ضمن در بررسی عوامل اصلی آتش سوزی به اینکه چرا چند نقطه مختلف (حداقل ۳ نقطه در مراحل اولیه) با فاصله از هم منفجر و آتش گرفته اند و دود منتشر می کنند باشد ! نگاهی به فیلم آتش سوزی از آسمان که در سایت های خبری منتشر است در این امر کلیدی است. استفاده از تجارب کشور هند در انفجار سال ۱۹۸۴ بوپال توصیه می شود.

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران